Ondanks zilverzand moet mijnsteenberg blijven
Buurtbewoners en gemeentebestuur willen voorkomen dat de laatste mijnsteenberg van Heerlen wordt afgegraven voor zandwinning. ‘Mijn vader en opa hebben in de mijn gewerkt….
Peter de Graaf, De Volkskrant
Het is geen sombere zwarte puist in het landschap, zoals ze in Noord-Frankrijk of Duitsland nog volop te zien zijn. De mijnsteenberg bij de Heksenberg, 40 meter hoog, is bijna helemaal begroeid en loopt aan de westkant naadloos over in de Brunssumerheide. Een recente inventarisatie van de flora en fauna leverde tweehonderd planten- en ruim dertig diersoorten op, waarvan sommige zeldzaam en beschermd.
Maar nog belangrijker dan de natuurwaarde vinden Heerlenaren de cultuurhistorische waarde van de berg. ‘Dit is de laatste originele getuige van het verleden’, zegt buurtbewoner Otto Zerdoner (40). Zijn beide opa’s hebben in de mijn gewerkt. Ze zijn later overleden aan stoflongen. Zijn schoonvader is verongelukt in de Oranje Nassau-mijn. De mijnbouw bracht Heerlen wel en wee. Maar van die rijke historie is tegenwoordig weinig meer terug te zien. Achter het CBS-kantoor in Heerlen staat nog wel een oude mijnschacht. En er is een museum over de geschiedenis van de mijnbouw. Maar de meeste sporen zijn uitgewist. Zerdoner: ‘Saneren van steenbergen was jarenlang een hobby van gemeentebesturen. De laatste moet blijven staan.’Dat vindt ook Ton van den Heuvel (40), wiens achtertuin aan de berg grenst. ‘Ik ben op die berg opgegroeid. Mijn vader en opa hebben in de mijn gewerkt.
Die berg heeft grote emotionele waarde.’ De twee bekommeren zich ook om de natuur. ‘Kijk, een rugstreeppad’, zegt Van den Heuvel, terwijl hij wandelend op de berg een bruine pad met een lichte streep over de rug optilt. ‘Voorzichtig, zet maar snel terug’, reageert Zerdoner.
De Heksenberg is in actie gekomen om de mijnsteenberg te redden van de ondergang. Want de eigenaar, het zilverzandbedrijf Sigrano, wil de berg afgraven om het zilverzand eronder te winnen. Staande op de berg is goed te zien wat de bedreiging is. Aan de oost- en zuidkant heeft het bedrijf al grote stukken land afgegraven voor de zandwinning. Daardoor is zelfs een grote plas ontstaan, in de volksmond de Sigrano-plas genaamd, die in de toekomst moet worden omgetoverd tot recreatiegebied.
Maar nu moet ook de berg eraan geloven, vindt Sigrano. Onlangs sprak Sigrano-directeur Wil Lieben van een win-winsituatie: ‘Heerlen een recreatiegebied, wij de 3 miljoen ton zilverzand onder de steenberg.’ Maar de buurtbewoners aan de andere kant van de berg verzetten zich tegen de kaalslag. Zij hebben een actiecomité tot behoud van de steenberg opgericht. Bij een enquête in maart sprak 95 procent van de bewoners zich uit vóór de berg.
Het actiecomité haalde 2400 handtekeningen op in de Heksenberg en de aanpalende wijk Palemig, die vandaag vandaag aan de Heerlense wethouders De Wit en Prickartz worden aangeboden. Dat gebeurt op tamelijk spectaculaire wijze, door drie parachutisten die aan de voet van de geliefde berg zullen landen.De actie heeft vooral symbolische waarde. Want ook het gemeentebestuur heeft zich al uitgesproken voor behoud van de mijnsteenberg. SP-wethouder Riet de Wit wil zelfs een aanvraag in Den Haag indienen om de berg tot industrieel monument te verklaren: ‘De mijnsteenberg geeft een belangrijk beeld van de ontwikkeling van Heerlen. De wortels van deze stad liggen in de mijnbouw. Na de sluiting van de mijnen is te weinig oog geweest voor behoud van zulke beeldbepalende elementen. We koesteren een armzalig schachtje en ook onze oude mijnwerkersbuurten. Maar het meeste is al weg. Daarom moeten we behouden wat we nog hebben.’
Volgende maand beslist de gemeenteraad over de aanvraag van de monumentenstatus. Daarmee hoopt Heerlen zelf meer greep te krijgen op de berg. Nu staat de stad eigenlijk aan de zijlijn. Want het is de provincie die beslist over de vergunning om de mijnsteenberg af te graven. Het gouvernement wacht nog op de vergunningaanvraag door Sigrano. Volgens wethouder De Wit is het een klassieke botsing van belangen: ‘Vanuit economisch gezichtspunt is het zilverzand onder de berg natuurlijk veel meer waard dan de berg zelf, die eigenlijk niet meer is dan een hoop afval. Maar cultuurhistorie is niet in geld uit te drukken.’