Zonder mijnsteenberg een puinhoop
De plannen van Sibelco, een Belgisch ontgrondingsbedrijf, om de mijnsteenberg van de voormalige Oranje Nassau IV af te breken zijn al oud. Maar het lijkt dan toch zover dat samen met de Provincie Limburg vaart wordt gemaakt de benodigde vergunningen daarvoor te verkrijgen. 2020 komt er snel aan, de definitieve einddatum voor de zilverzandwinning door Sibelco. De fabriek moet sluiten en de kraters moeten worden heringericht. Maar dat wil het span niet, er ligt nog zoveel zilver, of goud zo je wilt, onder en rond de mijnsteenberg. Ze willen nog 15 jaar door. Maar weet iedereen wel welk ingrijpende en risicovolle operatie daarmee gemoeid is?
Albert Kampermann, voorzitter
Er wordt verschillend gedacht over een nieuwe vergunning. Globaal zijn er twee partijen: zij die tegen zijn vanwege de grote risico’s voor mens en milieu en zij die verder kijken na 2035 en de groots aangekondigde waterrecreatie in de ‘Sigrano plassen’ omarmen. Om met dat laatste te beginnen. Al decennia lang wordt illegaal gezwommen in de, met grondwater volgelopen kraters. Limburg heeft een mooi heuvellandschap, maar het ontbeert haar aan waterrecreatie. Het is een aantrekkelijk perspectief voor Heerlen en de verre omgeving om een mega waterattractie te hebben. Sibelco speelt op die gevoelens in door te beloven dat zij in ruil voor de vergunning de gebieden voor recreatie geschikt zal maken. Het recentelijk (maar zeer beperkt) openstellen van de zuidwestplas is een teaser in die richting. Daarbij aangetekend dat in de lopende vergunning dit jaren geleden al gebeurd had moeten zijn.
De mooie ontwerpschetsen ten spijt, met een nieuwe vergunning gaat mogelijk de doos van Pandora open. Dat er risico’s kleven aan de plannen voor mens en milieu, zoveel is al wel duidelijk, maar hoe groot die risico’s zijn, weet nog niemand. Daarvoor is een onderzoek nodig, een milieueffectrapportage. De onderwerpen die nu al benoemd zijn voor het onderzoek, liegen er niet om. Voor de afgraving van de mijnsteenberg staat er o.a. vliegas, mijnslik, niet gesprongen explosieven, bodemvervuiling. Voor wat betreft ontgrondingen nabij de Brunssummerheide onder meer: verdroging (de plassen onttrekken grondwater) en vernietiging van unieke eco- en biotopen. In gewoon Nederlands: onherstelbare schade aan het natuurgebied. En dan hebben we het nog niet over de ernstige overlast in het tussenliggende periode van 2020-2035 waarin omwonenden ernstige overlast ondervinden door afgraving en ontgronding en ook nog eens blootstaan aan gevaren voor eigen gezondheid. Het is bekend dat overwaaiend zilver- ofwel mioceenzand gevaarlijk is voor de luchtwegen.
Schoenmaker blijf bij je leest. Er was ook nog de cultuurhistorische waarde van de mijnsteenberg. Kijk eens naar de header foto: de originele ontwerptekening van de mijnsteenberg van de ONIV. Ontworpen zodat ze in het landschap naast de heide past. Met eeuwigheidswaarde. Zo bedoelden de ingenieurs het destijds al. Mijnsteenbergen tonen de impact van de mijnindustrie, de grootste die Nederland ooit gekend heeft. Een industrie van vuil, zwaar en ongezond werken. Arbeiders gingen er dood aan. Maar in het belang van de energievoorziening voor volk en vaderland werd er dag en nacht door geploeterd. Iedere schep waarmee de berg is opgebouwd komt uit de handen van een mijnwerker die ver ondergronds zijn leven in de waagschaal moest leggen om een boterham voor zichzelf en zijn gezin te verdienen.
Het niet bruikbare mijnsteen, werd bovengrond gescheiden en getransporteerd naar de mijnsteenbergen. Maar is zoals gezegd schep voor schep door de handen van duizenden mijnwerkers gegaan. Diep onder de grond, onder grotendeels mensonterende omstandigheden. Hoe moet je dan zo’n berg kwalificeren? Ter nagedachtenis aan die mensen, aan de industrie, of je het nu ziet als een zwarte bladzijde in de geschiedenis of als een romantische periode van saamhorigheid onder koempels. De berg is levende geschiedenis, een monument dat samen met de nog aanwezige schachtbok van de ONI refereert aan Heerlen als mijnzetel. Zoveel monumenten hebben we niet uit die periode die hele diepe sporen heeft getrokken in de levens van tienduizenden mensen. Waarom staan we toe dat een buitenlands bedrijf met enkel winstoogmerk toestemming krijgt ons die geschiedenis af te nemen? Wie zijn culturele erfenis verkwanselt, verliest zichzelf.
Het mag duidelijk zijn, zonder mijnsteenberg wordt het een puinhoop.